Quenya/Instrumentalis

Gebruik

De instrumentalis correspondeert met het voorzetsel "met".

técantë tecilden "zij zijn met een pen aan het schrijven"

Maar niet alle gevallen waarin we "met" gebruiken komen overeen met een instrumentalis, enkel als de onderliggende betekenis "met behulp van" of "door middel van" is dan gebruiken we deze naamval.

Bekijk bijvoorbeeld de zin:

cennenyet as elda "ik zag hen met een elf"

In deze zin bedoelen we dat ze samen waren met een elf, niet dat ze een elf gebruikten om beter te kunnen zien.

In sommige gevallen komt de instrumentalis overeen met het voorzetsel "door":

lassi lantar i súrinen "bladeren vallen door de wind"

In het passief (zie Quenya/Syntaxis) zie je dat de instrumentalis ook gebruikt wordt voor het handelend voorwerp en dus ook overeenkomt met "door".

Behalve met de instrumentalis kunnen we "met" nog op verschillende manieren in Quenya weergeven:

bezit: arwa/arwë met een genitief:

nauco arwa harmo "een dwerg met een schat"

"samen met": as (gebruikt met enkelvoud)/yo (gebruikt met meervoud, duaal):

matin as atarinya "ik eet met mijn vader"

matin yo nildonyar "ik eet met mijn vrienden"

met dezelfde betekenis kan het voorvoegsel ó- voor persoonlijke voornaamwoorden gebruikt worden:

lenden óso i ostonna "ik ging met haar naar de stad"

De volledige lijst is:

óni "met mij"

ólë "met jou/jullie"

ómë "met ons"

ótë "met hen"

óta/ót "ermee"

óso/ósë/ós "met hem/haar"

Vorming

We bekijken elk getal afzonderlijk:

Enkelvoud

De basisuitgang is -nen. Achter klinkers komt dit dus overeen met de datief en een extra -en:

tári "koningin" → tárinen

vendë "meisje" → vendenen

Als het substantief op -r of -n eindigt, voegen we -nen toe zonder tussenletter:

atar "vader" → atarnen

elen "ster" → elennen

hetzelfde geldt voor stamvormen op -m, -r of -n:

talan "vloer" → talamnen (stamvorm talam-)

olos "droom" → olornen (stamvorm olor-)

De instrumentalis van samengetrokken stammen maakt geen gebruik van de stamvorm maar van de nominatief enkelvoud:

toron "broer" → toronnen (stamvorm torn-)

Als een substantief of de stamvorm op -p, -c of -t eindigt dan treedt nasale inversie op (zie Quenya/Verleden tijd):

ecet "degen" → ecenten

filit "vogeltje" → filincen (stamvorm filic-)

Bij woorden op -l vinden we de uitgang -den:

macil "zwaard" → macilden

Alle andere woorden op een medeklinker hebben -enen als uitgang:

arquilis "woestijn" → arquilisenen

nís "vrouw" → nissenen (stamvorm niss-)

Meervoud

In het meervoud voegen we altijd -en toe aan de datief:

macil "zwaard" → macilin → macilinen

elda "elf" → eldain → eldainen

(merk op: dit vormt een tweeklank indien het woord eindigt op -a, -o of -u).

Zodra je de datief kent zijn alle uitzonderingen regelmatig:

lassë "blad" → lassín → lassínen

mornië "duisternis" → mornín → mornínen

tári "koningin" → tárín → tárínen

lómë "nacht" → lómín → lómínen

Duaal

In het duaal voegen we weer -en toe aan de datief:

aldu "een paar bomen" → aldun → aldunen (nom.enk.: alda)

ciryat "een paar schepen" → ciryant → ciryanten (nom.enk.: cirya)

aranet "een paar koningen" → aranent → aranenten (nom.enk.: aran)

Partitief meervoud

Als de nominatief partitief meervoud op -lli eindigt, dan eindigt de instrumentalis op -llinen:

toron "broer" → torolli → torollinen

macil "zwaard" → macilli → macillinen

Als de nominatief partitief meervoud slechts één l heeft voor de eind-i dan eindigt de instrumentalis op -línen:

cirya "schip" → ciryali → ciryalínen

sarat "teken" → sarateli → saratelínen

>> Quenya >> Quenya/Substantieven >> Quenya/Instrumentalis