Alchemie/Steen der wijzen

De Steen der Wijzen (Latijn: lapis philosophorum; Grieks: chrysopoeia) is een legendarische alchemistische substantie die in staat zou zijn om gewone metalen in goud te veranderen. Soms wordt het ook als levenselixer voorgesteld waaraan verjongende en levensverlengende eigenschappen worden toegekend. Lange tijd was het vervaardigen van de steen der wijzen het voornaamste doel van de westerse alchemie. In de loop van de 17e eeuw kreeg alchemie meer en meer een 'innerlijk' aspect, met auteurs als Jakob Böhme en Thomas Vaughan die waarschijnlijk al niet meer in een laboratorium werkten. Deze schrijvers identificeerden de steen der wijzen vaak met Christus en waren met evenveel recht mysticus te noemen als alchemist. Een andere, 19e-eeuwse opvatting stelt dat het doel van het 'Grote Werk' van de alchemisten zou neerkomen op het verlichten van de filosoof zelf. Iemand die zich ook intensief met alchemie heeft beziggehouden was de Zwitserse psycholoog Carl Gustav Jung, die de symbolen van de alchemie en de beschreven processen in dieptepsychologische zin interpreteerde als manifestaties van het onbewuste.

De alchemist op zoek naar Steen der wijzen. Schilderij van Joseph Wright, 1771

Het recept voor de steen der wijzen

Bij alchemie in het algemeen en bij het vervaardigen van de steen der wijzen, worden verschillende fasen doorlopen:

1. Calcinatie: tot kalk branden of oxidatie
2. Dissolutie: oplossen
3. Separatie: scheiden
4. Conjunctie: samenvoegen
5. Fermentatie: gisten
6. Distillatie: reiniging door verdamping
7. Coagulatie: stolling, solidificatie

De op die wijze verkregen materie wordt het filosofisch ei genoemd.

Nicolas Flamel (1330-1418) stelde volgende 'vereenvoudigde' werkwijze voor:

• L’œuvre au noir, genoemd naar de zwarte kleur die de bereiding krijgt: het blakeren van het materiaal in het vuur om de onzuiverheden eruit te halen.
• L’œuvre au blanc, of 'petit-œuvre' (het kleine werk) is een ongekende bewerking die 'de Witte Steen' oplevert, die gewone metalen in zilver kan veranderen. Symbolisch voorgesteld door een boom die manen draagt.
• L'œuvre au rouge, of 'grand-œuvre' (het grote werk); hier hebben we evenmin informatie over; in deze fase transformeert de Witte Steen in de Steen der Wijzen, symbolisch door een 'zonneboom' voorgesteld.

Er zouden drie belangrijke etappes zijn in het vervaardigen van de steen der wijzen:

1. Eerst dient een ferment te worden geëxtraheerd, genaamd mercurium der filosofen (een hypothetische chemische stof)
2. Dit ferment laten reageren op goud en op zilver om twee supplementaire fermenten te verkrijgen.
3. Het met het goud gecreëerde ferment in een glas mengen met dat wat met zilver is gemaakt, samen met het mercurium en vervolgens luchtdicht afsluiten en aan de kook brengen.

Bron

• De eerste versie van dit artikel werd overgenomen van "Steen der Wijzen" door Julien Grandgagnage, tekst door auteur vrijgegeven onder CC BY-SA.