Engelse literatuur/Postmodernisme

Postmodernisme is een intellectuele beweging die zich in de tweede helft van de twintigste eeuw vanuit de Verenigde Staten en Frankrijk in de hele westerse wereld verspreidde als een tegenbeweging tegen de literatuuropvattingen van de modernisten. In de VS was de term al in gebruik in de jaren zestig, naast andere zoals "the new fiction" en "sur-fiction". Met postmoderne literatuur worden nu met terugwerkende kracht alle nieuwe vormen van literair schrijven - voornamelijk proza - aangeduid die zijn ontstaan na de Tweede Wereldoorlog.

Zowel de modernistische als de postmodernistische literatuur betekenen een breuk met het realisme van de negentiende eeuw, waarin een verhaal werd verteld vanuit een objectief of alwetend perspectief. In de ontwikkeling van de personages verkennen ze beide het subjectivisme. Daarbij vertrekken ze vanuit de externe realiteit om de innerlijke staat van het bewustzijn te onderzoeken. Ze steunen in veel gevallen op voorbeelden van stream of consciousness zoals toegepast in de modernistische teksten van Virginia Woolf en James Joyce, of inspireren zich op experimentele gedichten zoals The Waste Land van T.S. Eliot. Daarnaast passen beide fragmentatie toe in de opbouw van het verhaal en bij de tekening der personages. Er is echter sprake van een verschillende opvatting over de manier waarop literatuur zich tot de werkelijkheid verhoudt. Zo zien de modernisten fragmentatie en extreme subjectiviteit als een existentiële crisis, of een intern freudiaans conflict, een probleem dus dat dient opgelost te worden, en precies daarin heeft de kunstenaar volgens hen een rol te vervullen. Postmodernen beschouwen chaos als iets onvermijdelijk. De kunstenaar is machteloos, en de enige troost die we hebben is om te spelen in deze chaos. Ook in in vele modernistische werken zoals bijvoorbeeld Finnegans Wake van Joyce of Virginia Woolfs Orlando is ironie aanwezig. Hierdoor lijken ze misschien op postmoderne werken, maar postmoderne literatuur stelt ironie centraal omdat het nastreven van orde en zin onwaarschijnlijk wordt geacht.

Postmoderne schrijvers en dichters reageren op allerlei manieren tegen de hoge pretenties van het modernisme. Het onderscheid tussen "hogere" en "lagere" cultuur is volgens hen kunstmatig. Zij zetten de aanval hiertegen in met de pastiche, de combinatie van culturele elementen, waaronder onderwerpen en genres die eerder niet geschikt werden geacht voor literatuur. Met een aantal structurele en stilistische kunstgrepen accentueren ze hun opvatting dat een schrijver geen 'compleet wereldbeeld' kan geven in zijn teksten. In de postmoderne roman heerst schijnbaar willekeur, doordat er geen verband is tussen de delen onderling en er geen poging wordt ondernomen om alles in een zinvol verband te brengen. Noch in de plot noch in de personages zit enige continuïteit, waardoor de handelingen van de personages in de roman vaak inconsequent overkomen. Het karakter van een personage uit een postmoderne roman lijkt niet vast te staan. Verhalen kunnen zich afspelen in onmogelijke werelden, of tegelijk in een pluraliteit van werelden. Met al deze vervreemdende procedés die de scheiding tussen fictie en realiteit ondermijnen, vestigt de schrijver de aandacht op de fictie, op de tekst zelf.

Kenmerken van de postmoderne roman een notendop

geen toepassing meer van de eenheidsconventie (geen verband tussen de delen, geen continuïteit in intrige en personages)
geen lineair opgebouwde vertelling
geen causaliteit
geen grens tussen fictie en realiteit
meerdere vertelinstanties
intertekstualiteit door bijvoorbeeld fragmenten op te nemen uit andere teksten, romans e.d.
de postmoderne tekst vestigt de aandacht op zichzelf (op de fictionaliteit)
samenvattend: alles reflecteert een groot wantrouwen tegenover wat wij 'de werkelijkheid' noemen. Het postmodernisme zet de manier *waarop wij denken en waarnemen tussen haakjes.

Postmoderne auteurs

In een lijst van postmoderne auteurs komen vaak de volgende (overwegend Amerikaanse!) namen voor: William Burroughs (1914-1997), Alexander Trocchi (1925-1984), Kurt Vonnegut (1922-2007), John Barth (b. 1930), Donald Barthelme (1931-1989), E. L. Doctorow (b. 1931), Robert Coover (1932), Jerzy Kosinski (1933-1991) Don DeLillo (geb. 1936), Thomas Pynchon (b. 1937), Ishmael Reed (1938), Kathy Acker (1947-1997) Paul Auster (1947) en Orhan Pamuk (1952).

(zie ook Amerikaanse literatuur)

Bekende voorbeelden van postmoderne literatuur

(Chronologisch gerangschikt)

The Cannibal (1949) van John Hawkes
The Recognitions (1955) van William Gaddis
Naked Lunch (1959) van William Burroughs
The Sot-Weed Factor (1960) van John Barth
Catch-22 (1961) van Joseph Heller
The Lime Twig (1961) van John Hawkes
Mother Night (1961) van Kurt Vonnegut
Pale Fire (1962) van Vladimir Nabokov
The Man in the High Castle (1962) van Philip K. Dick
V. (1963) van Thomas Pynchon
Hopscotch (1963) van Julio Cortázar
The Crying of Lot 49 (1966) van Thomas Pynchon
Lost in the Funhouse (1968) van John Barth
Slaughterhouse-Five (1969) van Kurt Vonnegut
The French Lieutenant's Woman (1969) van John Fowles
Ada or Ardor: A Family Chronicle (1969) van Vladimir Nabokov
Moscow-Petushki (1970) van Venedikt Erofeev
The Atrocity Exhibition (1970) van J. G. Ballard
Fear and Loathing in Las Vegas (1971) van Hunter S. Thompson
Invisible Cities (1972) van Italo Calvino
Chimera (1972) van John Barth
Gravity's Rainbow (1973) van Thomas Pynchon
Crash (1973) van J. G. Ballard
Breakfast of Champions (1973) van Kurt Vonnegut
J R (1975) van William Gaddis
The Illuminatus! Trilogy (1975) van Robert Shea]] en Robert Anton Wilson
The Dead Father (1975) van Donald Barthelme
Dhalgren (1975) van Samuel R. Delany
Options (1975) van Robert Sheckley
It's Me, Eddie (1976) van Eduard Limonov
The Public Burning (1977), van Robert Coover
Life: A User's Manual (1978) van Georges Perec
If on a winter's night a traveler (1979) van Italo Calvino
Mulligan Stew (1979) van Gilbert Sorrentino
How German Is It (1980) van Walter Abish
Sixty Stories (1981) van Donald Barthelme
Lanark: A Life in Four Books (1981) van Alasdair Gray
The Transmigration of Timothy Archer (1982) van Philip K. Dick
Mantissa (1982) van John Fowles
The New York Trilogy (1985–86) van Paul Auster
White Noise (1985) van Don DeLillo
Watchmen (1984) van Alan Moore
A Maggot (1985) van John Fowles
The Infinite Deadlock (1985-1988) van Dmitry Galkovsky
Women and Men (1987) van Joseph McElroy
The Mezzanine (1988) van Nicholson Baker
Foucault's Pendulum (1988) van Umberto Eco
Empire of Dreams (1988) van Giannina Braschi
Wittgenstein's Mistress (1988) van David Markson
My Cousin, My Gastroenterologist (1990) van Mark Leyner
American Psycho (1991) van Bret Easton Ellis
Omon Ra (1991) van Victor Pelevin
What a Carve Up! (1991) van Jonathan Coe
Generation X: Tales for an Accelerated Culture (1991) van Douglas Coupland
Vurt (1993) van Jeff Noon
A Frolic of His Own (1994) van William Gaddis
The Tunnel (1995) van William Gass
Infinite Jest (1996) van David Foster Wallace
Chapayev and Void (1996) van Victor Pelevin
Underworld (1997) van Don DeLillo
The Wind-Up Bird Chronicle (1997) van Haruki Murakami
The Hundred Brothers (1998) van Donald Antrim
Tomcat in Love (1998) van Tim O'Brien
Yo-Yo Boing! (1998) [[Giannina Braschi
Generation "П" (1999) van Victor Pelevin
The Rings of Saturn (1999) van W. G. Sebald
Blue Salo (1999) van Vladimir Sorokin
Q (1999) van Luther Blissett
House of Leaves (2000) van Mark Danielewski
The Verificationist (2000) van Donald Antrim
This is Not a Novel (2001) van David Markson
Life of Pi (2001) van Yann Martel
Austerlitz (2001) van W. G. Sebald
Everything Is Illuminated (2002) van Jonathan Safran Foer
2666 (2004) van Roberto Bolaño
Lunar Park (2005) van Bret Easton Ellis
Remainder (2007) van Tom McCarthy
The Last Novel (2007) van David Markson
Generation A (2009) van Douglas Coupland
Z213: Exit (2009) van Dimitris Lyacos
C (2010) van Tom McCarthy
The Pale King (2011) van David Foster Wallace
United States of Banana (2011) van Giannina Braschi