Amerikaanse literatuur/Catch-22

Catch-22 is een roman van de Amerikaanse auteur Joseph Heller. Sinds zijn publicatie in 1961 is het boek uitgegroeid tot een van de meest invloedrijke en meest gelezen werken van de Amerikaanse literatuur. Het is een satirische roman die de absurditeit en nutteloosheid van oorlog onderzoekt, met name de Tweede Wereldoorlog, aan de hand van de ervaringen van de hoofdrolspeler, kapitein John Yossarian, bombardeur op een B-52 Stratofortress. Catch-22 staat bekend om zijn complexe verhalen, zwarte humor en scherp sociaal commentaar. Met deze roman onderzoekt Joseph Heller thema's als oorlog, gezond verstand, macht en de menselijke conditie. De uitdrukking "catch-22" is in de Engelse taal opgenomen als een algemeen erkende term voor een paradoxale situatie zonder duidelijke oplossing.

Joseph Heller in 1986

Onderwerp

Het centrale thema van "Catch-22" draait om de absurditeit en nutteloosheid van oorlog. Yossarian en zijn medesoldaten zitten gevangen in een systeem dat ontworpen lijkt om hen tot waanzin te drijven. De catch-22 zelf is een bureaucratische maas in de wet die stelt dat als iemand krankzinnig wil worden verklaard om gevaarlijke missies te vermijden, hij daar om moet vragen. Iedereen die erom vraagt, wordt echter als gezond beschouwd, omdat alleen een gezond persoon het gevaar van de missies zou inzien. Zo verhindert de catch-22 elke ontsnappingsmogelijkheid.

Stijl

De roman gebruikt donkere humor en absurditeit om de bureaucratie, hypocrisie en zinloosheid van oorlog te bekritiseren. Het verhaal beeldt de personages af als gevangen in een cyclus van onlogische regels en voorschriften die hun eigen lijden bestendigen. Veel gebeurtenissen in het boek worden herhaaldelijk vanuit verschillende gezichtspunten beschreven, zodat de lezer uit elke versie meer over een gebeurtenis leert. Door zijn niet-lineaire verhalende structuur en geestige schrijfstijl onderzoekt "Catch-22" thema's van de strijd van het individu tegen autoriteit, de mensonterende effecten van oorlog en de aard van gezond verstand en krankzinnigheid.

Inhoud

Het verhaal speelt zich af op het fictieve mediterrane eiland Pianosa, waar Yossarian dienstdoet als bombardeur bij de Amerikaanse luchtmacht. De roman maakt gebruik van een niet-lineaire verhalende structuur, springt heen en weer in de tijd en introduceert een grote cast van personages, elk met hun eigenaardigheden.

Naarmate het verhaal zich ontvouwt, wordt de lezer blootgesteld aan de duistere en vaak komische ervaringen van de soldaten. Heller gebruikt humor en satire om oorlog, bureaucratie en de inherente tegenstrijdigheden van de menselijke natuur te bekritiseren. Yossarian zit, samen met zijn medesoldaten, gevangen in een cyclus van krankzinnigheid, absurditeit en dood, terwijl hij worstelt om zijn verstand te behouden en een uitweg te vinden uit de militaire machine die vastbesloten lijkt om hem gevaarlijke missies te laten uitvoeren.

Ontvangst

"Catch-22" kreeg aanvankelijk gemengde recensies, maar werd na verloop van tijd populair en verwierf uiteindelijk de status van een klassieker. Het boek wordt geprezen om zijn unieke vertelstijl, gedenkwaardige personages en bijtende satire.

Er werd in 1970 een film van gemaakt, geregisseerd door Mike Nichols en met Alan Arkin als Yossarian. Meer recentelijk werd in 2019 een miniserie uitgebracht, met Christopher Abbott als Yossarian en George Clooney, die ook als producer en regisseur optrad.

Joseph Heller bleef zijn hele carrière romans, toneelstukken en scenario's schrijven, maar bereikte niet meer hetzelfde niveau van succes als met zijn debuutroman 'Catch-22'. Hij stierf in 1999 en liet met zijn iconische werk een belangrijke literaire erfenis na.