Nieuwgrieks/Deelwoorden

Het Nieuwgrieks kent 3 deelwoorden waarvan er één vrij zeldzaam is:

het actieve onvoltooid deelwoord
het medio-passieve onvoltooid deelwoord (zeldzaam)
het voltooid deelwoord (altijd medio-passief)

Het actieve onvoltooid deelwoord

Dit wordt gevormd door bij de eerste stam de uitgang -οντας bij de eerste vervoeging (met het accent op de derdelaatste lettergreep), en -ώντας bij de tweede vervoeging te gebruiken:

ντύνω → ντύνοντας "aankledend"

αγαπάω → αγαπώντας "houdend van"

μισώ → μισώντας "hatend"

Opmerking:

bij de werkwoorden van de eerste vervoeging, groep B komt de eind-γ van de stam tevoorschijn:

τρώω → τρώγοντας "etend"

Dit deelwoord is onveranderlijk en wordt gebruikt om bijzinnen uit te drukken waarvan:

het onderwerp hetzelfde is als dat van de hoofdzin,
de handeling gelijktijdig plaatsvindt met de hoofdzin.

λέγοντας αυτά άνοιξε την πόρτα "dat zeggend opende hij de deur"

πάει στο σπίτι του τραγουδώντας "hij gaat al zingend naar huis"

In het Nederlands gebruiken we meestal een bijzin met "terwijl": "terwijl hij dat las, opende hij de deur", "hij gaat naar huis terwijl hij zingt".

De ontkenning is μην:

μη φοβώντας πήρε ένα βιβλίο "niet bang zijnd, nam hij een boek"

Opmerkingen:

de eind-ν van μην valt in bepaalde gevallen weg, zie hiervoor de pagina over fonologie.
ook deponente werkwoorden hebben een actief onvoltooid deelwoord (bvb. φοβάμαι — φοβώντας)

Het medio-passieve onvoltooid deelwoord

Dit deelwoord is een adjectief dat in het Nederlands gebruikt wordt om aan te geven dat een substantief met de handeling bezig is, bvb. "het springende paard".

το πηδούμενο άλογο νίκησε "het springende paard heeft gewonnen"

Het bestaat niet voor alle werkwoorden, het wordt daarom in het Grieks vrij zelden gebruikt en meestal omgevormd tot een bijzin waarin dan een actief onvoltooid deelwoord gebruikt wordt:

πηδώντας το άλογο νίκησε "het paard heeft al springend gewonnen"

De vorming is als volgt: voeg in de eerste vervoeging -όμενος, -η, -ο en in de tweede vervoeging -ώμενος, -η, -ο (-ούμενος, -η, -ο) toe aan de eerste stam:

ντύνω → ντυνόμενος "aankledend"

ανακλώ → ανακλώμενος "weerkaatsend"

Het voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord is eveneens een adjectief, het komt dus in geslacht, getal en naamval overeen met het substantief waarbij het staat:

βλέπω την παντρεμένη γυναίκα "ik zie de getrouwde vrouw"

Het kan echter ook als werkwoordsvorm gebruikt worden, meer hierover vind je op de pagina over het voltooide aspect.

Bij de vorming kijken we naar de derde stam, dit komt omdat het voltooid deelwoord tot het medio-passief behoort.

derde stam op -θ: vervang de -θ door -μένος

ντύνω → ντυθ- → ντυμένος "aangekleed"

derde stam op -στ: vervang de -στ door -σμένος

κλείνω → κλειστ- → κλεισμένος "gesloten"

derde stam op -χτ: vervang de -χτ door -γμένος

πειράζω → πειραχτ- → πειραγμένος "geplaagd"

derde stam op -φτ: vervang de -φτ door -μμένος

κρύβω → κρυφτ- → κρυμμένος "verborgen"

derde stam op -ευτ: vervang de -ευτ door -εμένος

μαζεύω → μαζευτ- → μαζεμένος "verzameld"

derde stam op -αυτ: vervang de -αυτ door -αμένος

ψαύω → ψαυτ- → ψαμένος "gevoeld"

Er bestaan ook een groep intransitieve werkwoorden (en die dus geen medio-passief hebben) die wel een voltooid deelwoord hebben. In dat geval vorm je het voltooid deelwoord door volgens de gewone regels een derde stam te maken (ondanks dat deze derde stam eigenlijk niet bestaat) en daaruit dan op bovenstaande wijze een voltooid deelwoord te maken.

Enkele werkwoorden die op deze manier een voltooid deelwoord hebben zijn:

βαλτώνω → [βαλτωθ]- → βαλτωμένος "gezonken"

σκύβω → [σκυφτ]- → σκυμμένος "gebogen"

φροντίζω → [φροντιστ]- → φροντισμένος "verzorgd"

Volledige overzichten vind je op de pagina's: de eerste vervoeging groep A, de tweede vervoeging groep A, de tweede vervoeging groep B.

>> Nieuwgrieks >> Werkwoorden >> Deelwoorden