Leer jezelf ecologisch tuinieren/Colchicum

Colchicum of Herfsttijlozen is een geslacht van vaste planten uit de familie Herfsttijloosfamilie, dat een zeventigtal soorten omvat. De naam Colchicum is afgeleid uit Colchis, de streek waar de gifmengster Medea woonde. Het grootste aantal soorten treft men in de Balkan en in Anatolië.

Kenmerken

Herfsttijlozen zijn knolgewassen.

De bloemen van meeste soorten hebben een lange bloembuis. De bloemen hebben drie stijlen en zes meeldraden en onderscheiden zich op deze wijze van deze van de krokus.

Zoals gezongen wordt in het Franse liedje « Colchiques dans les prés, c’est la fin de l’été », bloeien de meeste soorten in de herfst, maar de bladeren en vruchten komen pas in het voorjaar tevoorschijn (Filium ante patrem).

Enkele soorten echter, zoals Colchicum bulbocodium Ker Gawl. uit de westelijke Alpen, Colchicum hungaricum Janka uit de Balkan en Colchicum luteum Baker uit Centraal-Azië (de enige soort met gele bloemen), bloeien op het einde van de winter tussen reeds ontwikkelde bladeren.

Soorten

• 
  Herfsttijloos (Colchicum autumnale)

Nog niet beschreven soorten:

• Colchicum lusitanum
• Colchicum neapolitanum
• Colchicum cilicium
• Colchicum speciosum
• Colchicum bivonae
• Colchicum corsicum
• Colchicum cupanii
• Colchicum hungaricum
• Colchicum lusitanum
• Colchicum neapolitanum
• Colchicum parnassicum
• Colchicum variegatum
• Colchicum baytopiorum
• Colchicum bornmuelleri
• Colchicum cilicicum
• Colchicum speciosum
• Colchicum bulbocodium
• Colchicum androcymbioideum
• Colchicum soboliferum
• Colchicum trigynum
• Colchicum kurdicum
• Colchicum robustum
• Colchicum montanum
• Colchicum atticum
• Colchicum filifolium

Nomenclatuur

Daar de bloemen en de bladeren van de meeste soorten op verschillende tijdstippen verschijnen is de nomenclatuur van het geslacht Colchicum enorm confuus.
Voorbeelden:

• De bloemen van Colchicum autumnale, Colchicum lusitanum en Colchicum neapolitanum die in herfst verschijnen zijn zeer gelijkend. In tegendeel zijn de bladeren die in de lente verschijnen verschillend.
• De bladeren van Colchicum cilicium en Colchicum speciosum die in de lente verschijnen zijn zeer gelijkend. In tegendeel zijn de bloemen die in de herfst verschijnen verschillend.

Zo hebben vele soorten 2 of 3 verschillende namen gekregen door verschillende auteurs en eenzelfde naam werd deze of andere auteurs gegeven aan verschillende soorten.

Cultivars en hybriden

• Er zijn cultivars van Colchicum autumnale met dubbele bloemen (‘Pleniflorum’), witte enkele bloemen (‘Album’), witte dubbele bloemen (‘Albumplenum’) en wijnrode bloemen (‘Atropurpureum’).
• Colchicum speciosum 'Album' is een selectie met witte tulpvormige bloemen met een smaragdgroene bloembuis.
• Colchicum agrippinum hort. ex Baker is een oude tuinhybride, vermoedelijk een kruising Colchicum autumnale × Colchicum variegatum. C. agrippinum heeft helderder gekleurde bloemen met een minder uitgesproken dambordmotief dan C. variegatum. C. agrippinum bloeit vroeger en is beter winterhard dan C. variegatum.
• Colchicum byzantinum Ker Gawl. (Syn. Colchicum autumnale 'Major'), een steriel bloeirijk taxon, is vermoedelijk een kruising Colchicum autumnale × Colchicum cilicicum, dat bekend is sinds de 17de eeuw. De grote knol, die vaak wordt verkocht als droogbloeier, kan een twintigtal bloemen geven. C. byzantinum, die lijkt op C. cilicicum, bloeit vroeger dan C. cilicicum. De helderder lilaroze bloemen hebben purperrode stempels die de loodrechte, heldergele helmknoppen amper oversteken. C. cilicum heeft purpuren stempels, die de horizonaal geplaatste helmknoppen duidelijk oversteken.
  • 'Album' is een selectie met witte bloemen met roze puntjes.
• Andere, grootbloemige hybriden, zoals 'Lilac Wonder' en 'Giant', komen voort uit kruisingen van voornamelijk Colchicum bivonae Guss. en Colchicum speciosum Steven.
• ‘Waterlily’ heeft dubbele bloemen die op die van een miniatuurwaterlelie lijken. Deze hybride werd in het begin van de 20e eeuw verkregen door Colchicum speciosum 'Album' te bestuiven door Colchicum autumnale 'Alboplenum'.

Referenties en bronnen

• Paul Schauenberg, Les plantes bulbeuses, Delachaux & Nestlié, 1964
• Royal Botanic Gardens, Kew World - Checklist Series: Merendera.
• L. Jellito & W. Schacht, Hardy Herbaceous perennials, Volume I, Timber Press, 1995 - ISBN: 0-88192-159-2
• John E Bryan, Bulbs (revised edition), Timber press, 2002 – ISBN: 0881925292
• Réginald Hulhoven, Bollen die de herfst tot bloei brengen, De Tuinen van Eden, 17: 88-95, 2002