Nieuwgrieks/Momentaan aspect

Het momentane aspect drukt uit dat de handeling een losstaand feit is of dat het het besluit van een verhaal of redenering is. De handeling is hierbij ook steeds belangrijker dan de gevolgen van die handeling:

ο Σταύρος έφαγα ένα μήλο "Stavros at een appel"

In deze zin bedoelen we duidelijk dat we meedelen dat hij een appel gegeten heeft en geen peer. Evenmin zeggen we iets over de gevolgen, of hij bvb. buikpijn kreeg na het eten van deze appel.

Je past dit aspect dus toe als het onvoltooide aspect of het voltooide aspect niet van toepassing zijn, het is daarom het meest "gewone" aspect.

Het momentane aspect wordt in het Grieks door volgende tijden uitgedrukt:

de tegenwoordige tijd (ο ενεστώτας): deze tijd wordt op een afzonderlijke pagina besproken: Tegenwoordige tijd
de aorist of verleden tijd van de tweede stam (ο αόριστος)
de toekemende tijd van de tweede stam (o μέλλοντας 2)

Verder bestaan er ook een aanvoegende wijs en een gebiedende wijs met een momentaan aspect, maar die worden op die pagina's zelf behandeld.

Op deze pagina beperken we ons dus tot de αόριστος en de μέλλοντας 2.

Beide tijden worden gekenmerkt door het gebruik van de tweede stam en derde stam omdat het net deze stammen zijn die het momentane aspect weergeven.

In het actief maken ze gebruik van de tweede stam en in het medio-passief van de derde stam.

De aorist (ο αόριστος)

De actieve aorist

We vormen het actief van deze tijd de uitgangen van de verleden tijd aan de tweede stam toe te voegen en daarna het accent op de derdelaatste lettergreep te plaatsen. De vorming van de tweede stam is wel aan veel regeltjes gebonden, maar zodra je de tweede stam kent, is deze tijd dus gemakkelijk te vormen.

Dit geeft bvb.:

**πληρώνω betalen**
	Actieve aorist	Vertaling
1ste pers. Enk.	πλήρωσα	ik betaalde
2de pers. Enk.	πλήρωσες	jij betaalde
3de pers. Enk.	πλήρωσε	hij/zij/het betaalde

1ste pers. Mv.	πληρώσαμε	wij betaalden
2de pers. Mv.	πληρώσατε	jullie betaalden
3de pers. Mv.	πλήρωσαν / πληρώσανε	zij betaalden

Opmerkingen:

In de derde persoon meervoud van het actief heb je de keuze tussen beide uitgangen. De uitgang -αν wordt echter het meest gebruikt.
De aorist kan net als het imperfectum door zowel een O.V.T. als een V.T.T. vertaald worden al naargelang de situatie in de zin.
Bij werkwoorden waar de derde laatste lettergreep een i-klank is, moeten we onderscheid maken tussen i-klanken die echte klinkers zijn en degene waarbij deze de medeklinker "j" voorstelt. De volledige lijst is te vinden op de pagina over werkwoorden met i-klank.

Indien een tweede stam maar één lettergreep heeft, dan ontstaat er in het actief een probleem om het accent op de derdelaatste lettergreep te plaatsen. Hiertoe voegen we een zogenaamd augment (η αύξηση) toe, dit is een voorvoegsel έ-:

**χάνω verliezen**
	Actieve aorist	Vertaling
1ste pers. Enk.	έχασα	ik verloor
2de pers. Enk.	έχασες	jij verloor
3de pers. Enk.	έχασε	hij/zij/het verloor

1ste pers. Mv.	χάσαμε	wij verloren
2de pers. Mv.	χάσατε	jullie verloren
3de pers. Mv.	έχασαν / χάσανε	zij verloren

Opmerking:

Uit deze tabel zie je duidelijk dat als de uitgang tweelettergrepig is, er geen augment nodig is.
Ook in deze tijd krijgen een aantal werkwoorden met een voorvoegsel een inwendig augment.
De werkwoorden van de tweede vervoeging eindingen in de tweede stam op -ησ-; normaal is er door deze extra lettergreep geen augment nodig. Enkel de twee werkwoorden ζω "leven" (zie vervoeging 2B) en δρω "afwerken" (zie vervoeging 2A) vormen hierop een uitzondering:

έζησα, έζησες, έζησε, ζήσαμε, ζήσατε, έζησαν.

έδρασα, έδρασες, έδρασε, δράσαμε, δράσατε, έδρασαν.

De medio-passieve aorist

We vormen het medio-passief door eerst de uitgang -ηκ- en daarna de uitgang de verleden tijd aan de derde stam toe te voegen, tenslotte plaatsen we het accent op de derdelaatste lettergreep.

Dit geeft bvb.:

**πληρώνω betalen**
	Medio-passieve aorist	Vertaling
1ste pers. Enk.	πληρώθηκα	ik werd betaald
2de pers. Enk.	πληρώθηκες	jij werd betaald
3de pers. Enk.	πληρώθηκε	hij/zij/het werd betaald

1ste pers. Mv.	πληρωθήκαμε	wij werden betaald
2de pers. Mv.	πληρωθήκατε	jullie werden betaald
3de pers. Mv.	πληρώθηκαν / πληρωθήκανε	zij werden betaald

De toekomende tijd van de tweede stam (ο μέλλοντας 2)

de actieve μέλλοντας 2

Om deze tijd te vormen vertrekken we van de tweede stam, we voegen de uitgangen van de tegenwoordige tijd toe en plaatsen het accent op de laatste lettergreep van de stam. Net zoals de toekomende tijd van de eerste stam gebruiken we het partikel θα om de toekomst aan te geven.

Dit geeft bvb.:

**πληρώνω betalen — μιλάω spreken**
	Eerste vervoeging	Vertaling	Tweede vervoeging	Vertaling
1ste pers. Enk.	θα πληρώσω	ik zal betalen	θα μιλήσω	ik zal spreken
2de pers. Enk.	θα πληρώσεις	jij zult betalen	θα μιλήσεις	jij zult spreken
3de pers. Enk.	θα πληρώσει	hij/zij/het zal betalen	θα μιλήσει	hij/zij/het zal spreken

1ste pers. Mv.	θα πληρώσουμε	wij zullen betalen	θα μιλήσουμε	wij zullen spreken
2de pers. Mv.	θα πληρώσετε	jullie zullen betalen	θα μιλήσετε	jullie zullen spreken
3de pers. Mv.	θα πληρώσουν	zij zullen betalen	θα μιλήσουν	zij zullen spreken

Opmerking:

Bij een aantal onregelmatige werkwoorden bestaat de tweede stam uit enkel medeklinkers, hierdoor heeft deze tijd in het enkelvoud en de derde persoon meervoud slechts één lettergreep en plaatst men facultatief het accent op θά (zie ook de pagina over fonologie):

βλέπω → θά/θα δω "zien"

βρίσκω → θά/θα βρω "vinden"

λέω → θά/θα πω "zeggen"

πίνω → θά/θα πιω "drinken"

βγαίνω → θά/θα βγω "buitengaan"

μπαίνω → θά/θα μπω "binnengaan"

ερχομαι → θά'ρθω "komen"

de medio-passieve μέλλοντας 2

Om deze tijd te vormen vertrekken we van de derde stam, we voegen volgende uitgangen toe:

-ώ, -είς, -εί, -ούμε, -είτε, -ούν.

Natuurlijk is ook weer het toekomende partikel θα noodzakelijk.

Dit geeft bvb.:

**πληρώνω betalen — μιλάω spreken**
	Eerste vervoeging	Vertaling	Tweede vervoeging	Vertaling
1ste pers. Enk.	θα πληρωθώ	ik zal betaald worden	θα μιληθώ	ik zal aangesproken worden
2de pers. Enk.	θα πληρωθείς	jij zult betaald worden	θα μιληθείς	jij zult aangesproken worden
3de pers. Enk.	θα πληρωθεί	hij/zij/het zal betaald worden	θα μιληθεί	hij/zij/het zal aangesproken worden

1ste pers. Mv.	θα πληρωθούμε	wij zullen betaald worden	θα μιληθούμε	wij zullen aangesproken worden
2de pers. Mv.	θα πληρωθείτε	jullie zullen betaald worden	θα μιληθείτε	jullie zullen aangesproken worden
3de pers. Mv.	θα πληρωθούν	zij zullen betaald worden	θα μιληθούν	zij zullen aangesproken worden

>> Nieuwgrieks >> Werkwoorden >> Momentaan aspect