Nieuwgrieks/Onvoltooid aspect

Het onvoltooide aspect drukt uit dat de handeling herhaald wordt of dat het einde van de handeling nog niet vaststaat.

Herhaalde handelingen herken je aan uitdrukkingen als κάθε μέρα "elke dag" of πολλές φορές "dikwijls". Als je zo een uitdrukking in een zin tegenkomt dan is het gebruik van het onvoltooid aspect verplicht:

τρώγαμε κάθε μέρα έξω "we aten elke dag buiten"

Handelingen waarvan het einde niet vaststaat, vind je terug bij het vertellen van een verhaal of een zin waarbij je je afvraagt "en hoe gaat het verder?":

κάποιος χτυπούσε στην πόρτα... "er klopte iemand op de deur..."

Wat er daarna gebeurt, wordt dan meestal met een momentaan aspect weergegeven.

Het onvoltooide aspect wordt in het Grieks door volgende tijden uitgedrukt:

de tegenwoordige tijd (ο ενεστώτας): deze tijd wordt op een afzonderlijke pagina besproken: Tegenwoordige tijd
het imperfectum of verleden tijd van de eerste stam (ο παρατατικός)
de toekemende tijd van de eerste stam (o μέλλοντας 1)

Verder bestaan er ook een aanvoegende wijs en een gebiedende wijs met een onvoltooid aspect, maar die worden op die pagina's zelf behandeld.

Op deze pagina beperken we ons dus tot de παρατατικός en de μέλλοντας 1.

Beide tijden worden gekenmerkt door het gebruik van de eerste stam omdat het net deze stam is die het onvoltooide aspect weergeeft.

Het imperfectum (ο παρατατικός)

Bij deze tijd maken we onderscheid tussen de eerste en de tweede vervoeging:

Eerste vervoeging

We vormen het actief van deze tijd door aan de eerste stam de uitgangen van de verleden tijd toe te voegen en daarna het accent op de derdelaatste lettergreep te plaatsen. Het medio-passief heeft een aparte reeks uitgangen die enkel bij deze tijd voorkomen:

	Actief	Medio-passief
1ste pers. Enk.	-α	-όμουν
2de pers. Enk.	-ες	-όσουν
3de pers. Enk.	-ε	-όταν

1ste pers. Mv.	-αμε	-όμαστε
2de pers. Mv.	-ατε	-όσαστε
3de pers. Mv.	-αν / -ανε	-ονταν

Opmerkingen:

In de derde persoon meervoud van het actief heb je de keuze tussen beide uitgangen. De uitgang -αν wordt echter het meest gebruikt.
In het medio-passief valt het accent steeds op de ό van de uitgang; behalve in de derde persoon meervoud, daar valt de klemtoon op de lettergreep er net voor.
Bij werkwoorden waar de derde laatste lettergreep een i-klank is, moeten we onderscheid maken tussen i-klanken die echte klinkers zijn en degene waarbij deze de medeklinker "j" voorstelt. De volledige lijst is te vinden op de pagina over werkwoorden met i-klank.

Dit geeft bvb.:

**πληρώνω betalen**
	Actief	Vertaling	Medio-passief	Vertaling
1ste pers. Enk.	πλήρωνα	ik betaalde	πληρωνόμουν	ik werd betaald
2de pers. Enk.	πλήρωνες	jij betaalde	πληρωνόσουν	jij werd betaald
3de pers. Enk.	πλήρωνε	hij/zij/het betaalde	πληρωνόταν	hij/zij/het werd betaald

1ste pers. Mv.	πληρώναμε	wij betaalden	πληρωνόμαστε	wij werden betaald
2de pers. Mv.	πληρώνατε	jullie betaalden	πληρωνόσαστε	jullie werden betaald
3de pers. Mv.	πλήρωναν / πληρώνανε	zij betaalden	πληρώνονταν	zij werden betaald

Let op: we vertalen hier het imperfectum door een O.V.T. maar dat is eigenlijk niet correct. Bvb. in de zin "wij hebben dikwijls ruzie gemaakt" moeten we deze V.T.T. ook door een imperfectum vertalen, want door het woordje "dikwijls" behoort deze zin tot het onvoltooide aspect:

μαλώναμε πολλές φορές

Indien een werkwoordsstam maar één lettergreep heeft, dan ontstaat er in het actief een probleem om het accent op de derdelaatste lettergreep te plaatsen. Hiertoe voegen we een zogenaamd augment (η αύξηση) toe, dit is een voorvoegsel έ-:

**χάνω verliezen**
	Actief	Vertaling
1ste pers. Enk.	έχανα	ik verloor
2de pers. Enk.	έχανες	jij verloor
3de pers. Enk.	έχανε	hij/zij/het verloor

1ste pers. Mv.	χάναμε	wij verloren
2de pers. Mv.	χάνατε	jullie verloren
3de pers. Mv.	έχαναν / χάνανε	zij verloren

Opmerkingen:

Uit deze tabel zie je duidelijk dat als de uitgang tweelettergrepig is, er geen augment nodig is.
Er zijn twee werkwoorden die ή- als augment krijgen:

θέλω → ήθελα "willen"

ξέρω → ήξερα "weten"

Een aantal werkwoorden met een voorvoegsel krijgt een zogenaamd inwendig augment.

Tweede vervoeging actief

In deze vervoeging gebruiken we de uitgang -ούσ- en daarna de bovenstaande uitgangen van de verleden tijd. Er is geen verschil tussen groep A en groep B:

**μιλώ spreken**
	Imperfectum	Vertaling
1ste pers. Enk.	μιλούσα	ik sprak
2de pers. Enk.	μιλούσες	jij sprak
3de pers. Enk.	μιλούσε	hij/zij/het sprak

1ste pers. Mv.	μιλούσαμε	wij spraken
2de pers. Mv.	μιλούσατε	jullie spraken
3de pers. Mv.	μιλούσα / -ανε	zij spraken

Tweede vervoeging mediopassief

De werkwoorden van de tweede vervoeging krijgen volgende uitgangen:

	2de vervoeging, groep A	2de vervoeging, groep B
1ste pers. Enk.	-ιόμουν	-ούμουν
2de pers. Enk.	-ιόσουν	-ούσουν
3de pers. Enk.	-ιόταν	-ούνταν

1ste pers. Mv.	-ιόμαστε	-ούμαστε
2de pers. Mv.	-ιόσαστε	-ούσαστε
3de pers. Mv.	-ιόνταν	-ούνταν

We vinden dus:

**μιλάω spreken — μισώ haten**
	groep A	Vertaling	groep B	Vertaling
1ste pers. Enk.	μιλιόμουν	ik werd aangesproken	μισούμουν	ik werd gehaat
2de pers. Enk.	μιλιόσουν	jij werd aangesproken	μισούσουν	jij werd gehaat
3de pers. Enk.	μιλιόταν	hij/zij/het werd aangesproken	μισούνταν	hij/zij/het werd gehaat

1ste pers. Mv.	μιλιόμαστε	wij werden aangesproken	μισούμαστε	wij werden gehaat
2de pers. Mv.	μιλιόσαστε	jullie werden aangesproken	μισούσαστε	jullie werden gehaat
3de pers. Mv.	μιλιόνταν	zij werden aangesproken	μισούνταν	zij werden gehaat

Op de pagina over de tegenwoordige tijd werd er vermeld dat er nog twee groepen uitgangen bestaan voor het medio-passief in de tweede vervoeging: de deponente werkwoorden op -άμαι en op -ώμαι. De werkwoorden op -άμαι worden in deze tijd als werkwoorden van groep A vervoegd:

**θυμάμαι zich herinneren**
	Uitgang -άμαι	Vertaling
1ste pers. Enk.	θυμόμουν	ik herinnerde mij
2de pers. Enk.	θυμόσουν	jij herinnerde je
3de pers. Enk.	θυμόταν	hij/zij/het herinnerde zich

1ste pers. Mv.	θυμόμαστε	wij herinnerden ons
2de pers. Mv.	θυμόσαστε	jullie herinnerden je
3de pers. Mv.	θυμόνταν	zij herinnerden zich

De werkwoorden op -ώμαι hebben enkel een derde persoon:

**καταχρώμαι zwendelen**
	Uitgang -άμαι	Vertaling
3de pers. Enk.	καταχράτο	hij/zij/het zwendelde

3de pers. Mv.	καταχρώντο	zij zwendelden

De toekomende tijd van de eerste stam (ο μέλλοντας 1)

De vorming van deze tijd is zeer eenvoudig het is de tegenwoordige tijd voorafgegaan door het partikel θα. Dit geldt voor alle werkwoorden van alle vervoegingen en ook voor de onregelmatige werkwoorden.

**πληρώνω betalen**
	Actief	Vertaling	Medio-passief	Vertaling
1ste pers. Enk.	θα πληρώνω	ik zal betalen	θα πληρώνομαι	ik zal betaald worden
2de pers. Enk.	θα πληρώνεις	jij zult betalen	θα πληρώνεσαι	jij zult betaald worden
3de pers. Enk.	θα πληρώνει	hij/zij/het zal betalen	θα πληρώνεται	hij/zij/het zal betaald worden

1ste pers. Mv.	θα πληρώνουμε	wij zullen betalen	θα πληρωνόμαστε	wij zullen betaald worden
2de pers. Mv.	θα πληρώνετε	jullie zullen betalen	θα πληρώνεστε	jullie zullen betaald worden
3de pers. Mv.	θα πληρώνουν	zij zullen betalen	θα πληρώνονται	zij zullen betaald worden

Opmerking:

Bij de eenlettergrepige werkwoorden ζω "leven" en δρω "afwerken" krijgt θα het accent telkens als de tegenwoordige tijd eenlettergrepig is (zie ook de pagina over fonologie):

θά ζω, θά ζεις, θά ζει, θά ζουν.

θά δρω, θά δρας, θά δρα, θά δρουν.

Het gebruik van deze tijd is analoog aan het gebruik van het imperfectum maar dan voor toekomstige handelingen:

θα τρώμε κάθε μέρα έξω "we zullen elke dag buiten eten"

κάποιος θα χτυπάει στην πόρτα... "er zal iemand op de deur kloppen..."

>> Nieuwgrieks >> Werkwoorden >> Onvoltooid aspect