Afrikaans/Afrikaanse zelfstandige naamwoorden

De zelfstandige naamwoorden van het Afrikaans zijn goed te vergelijken met die van het Nederlands maar er zijn wel een aantal belangrijke verschillen.

Geslacht

Van de oorspronkelijke drie geslachten (mannelijk, vrouwelijk en onzijdig) is niet veel meer over in het Afrikaans. Net als in het Engels hebben alle zelfstandige naamwoorden dezelfde lidwoorden die en 'n:

die man, 'n man - de man, een man

die vrou, 'n vrou - de vrouw, een vrouw

die kind, 'n kind - het kind, een kind

Voor het onbepaalde lidwoord wordt altijd 'n geschreven, een is daarmee altijd het telwoord één.

Net als in het Engels is er maar een woordgeslacht en de persoonlijke voornaamwoorden hy en sy worden alleen voor personen gebruikt. Dit wordt gebruikt om naar zaken te verwijzen.

Werkwoorden kunnen in het Nederlands als een onzijdig zelfstandig naamwoord gebruikt worden:

het eten van varkensvlees ...

In het Afrikaans wordt dit bijgevolg:

die eet van varkvleis ...

Meervouden

Net als het Nederlands zijn er twee voornaamste meervoudsvormen "-e" (vergelijkbaar met Ndl. "-en") en "-s":

saak - sake

bodem - bodems

-s in plaats van -e(n)

Toch zijn er soms opmerkelijke verschillen.

Alle woorden op -ing krijgen "-s" zoals in het Engels:

• verkiesings - verkiezingen

Er zijn andere woorden waar dit voor geldt:

• vorms - vormen
• mans - mannen

Woorden die van bijvoeglijke naamwoorden zijn afgeleid en op -e eindigen krijgen een -s:

• lyfeienes - lijfeigenen
• die goeies en die slegtes

'Terugkerende' letters

Bij woorden die in het Nederlands -cht hebben, is de -t in het enkelvoud verdwenen, maar komt deze in het meervoud terug:

vlug - vlucht

vlugte - vluchten

Ook hier heeft een Nederlandstalige hier een voordeel boven bijv. een Engelstalige!

Ook een 'n' kan soms terugkeren:

die gegewe - het gegeven

die gegewens - de gegevens

'Verdwijnende' letters

Een woord op -g zoals "oog" verliest deze medeklinker tussen klinkers:

oog - oë

-ers in plaats van -ere(n)

Nederlands heeft een dozijn of wat stapelmeervouden op -eren. Dit wordt meestal -ers, zoals dat in Hollandse dialecten ook wel gebeurt.

die kind - het kind

die kinders - de kinderen

die lam - het lam

die lammers - de lammeren

Maar:

die eier - het ei (!)

die eiers - de eieren

Afrikaans heeft een paar eigen stapelmeervouden:

die bad -- die baddens

die vrou -- die vroue, die vrouens

Verkleinwoorden

Verkleinwoorden zijn zeker niet ongebruikelijk, hoewel misschien wat minder dan in het Nederlands. Zij hebben de vormen van de Zuid-Hollandse dialecten overgenomen en eindigen daarmee op -ie of -tjie. Vaak zijn ze nog meer gelexicaliseerd (een onafhankelijk woord geworden) dan in het Nederlands. Bijvoorbeeld de naam "Jaap" is vrijwel geheel vervangen door "Japie".

Die uitspraak van -tjie ligt vrij ver naar achteren in de mond en klinkt bijna zoals "-kie"

Partitief gebruik

Het voorzetsel "van" kan samen met "die" gebruikt worden op een wijze die aan het Franse partitieve lidwoord herinnert:

Van die spesies kom op sandbanke voor.. -- Sommige soorten komen op zandbanken voor

Meervouden van eigennamen

In Nguni-talen, zoals Xhosa hebben eigennamen ook meervouden:

uJoni - John

ooJoni - zoiets als: John en de zijnen, John & Co.

Afrikaans heeft er een betere vertaling voor

Japie -- Japie hulle.