Leer jezelf ecologisch tuinieren/Orchideeënfamilie
|
De orchideeënfamilie (Orchidaceae) is een van de grootste plantenfamilies op aarde. Het aantal soorten wordt op zo rond de 20.000 geschat. Wereldwijd zijn meer dan duizend geslachten bekend welke verdeeld worden over tientallen subfamilies. Orchideeën worden ook wel eens kort Orchis genoemd, wat ook de naam van een specifiek geslacht is.
- Naamgeving en etymologie
De naam 'Orchidee' is afgeleid van Orchis. De Griekse filosoof Theophrastus was in 300 v.Chr. de eerste die het geslacht beschreef. De naam Orchis (όρχις) heeft mogelijk betrekking op de dubbele wortelknol: het Griekse 'orchis' betekent ook teelbal.
- Geslachten
-
-
Bosvogeltje (Cephalanthera) -
-
-
-
Handekenskruid (Dactylorhiza) -
-
-
-
-
-
Muggenorchis (Gymnadenia) -
Nachtorchis (Platanthera) -
-
-
-
-
Schroeforchis (Spiranthes) -
Spiegelorchis (Ophrys) -
Tongorchis (Serapias) -
Wespenorchis (Epipacitis)
De soorten staan beschreven in de hoofdstukken over de geslachten.
- Kenmerken
Orchideeën staan bekend om hun bloemen, die er soms vreemd uit kunnen zien. Ook de wilde flora in de Benelux kent soorten met opvallende bloemen. Vaak zijn er speciale aanpassingen aan bepaalde soorten dieren en dan met name insecten. Vele soorten zijn in de twintigste eeuw achteruit gegaan in deze regio. Waar eertijds vele graslanden in mei en juni werden gekleurd door de orchideeën zijn ze nu vaak beperkt tot natuurreservaten.
Orchideeën hebben doorgaans stoffijn zaad. Deze hele kleine zaden kunnen gemakkelijk door de wind over grote afstanden worden vervoerd. En zo kunnen ze relatief gemakkelijk nieuwe geschikte groeiplaatsen koloniseren. Op die plaats moet dan wel de voor de kieming noodzakelijke schimmel aanwezig zijn, omdat het zaad zonder de schimmel niet kan uitgroeien. Voorts kost het vaak vele jaren om tot een volwassen vruchtdragend exemplaar uit te groeien. In de Benelux staan vele orchideeën bekend als fijnproever. Ze stellen gemiddeld hoge eisen aan hun groeiplaats. Ze leven vaak in mutualistische symbiose met een schimmel (in de vorm van een mycorrhiza) waarmee ze voedingsstoffen uitwisselen.
- Bloemen
De bloem van een orchidee is meestal eenvoudig te onderscheiden van een andere bloem. De bloem is opgebouwd uit drie kelkbladen en drie kroonbladen. Het middelste kroonblad is afwijkend qua vorm en vergroot (de lip), zodat het een platform voor insecten vormt om makkelijker het centrum van de bloem te bereiken.
_genummerd.jpg)
Oorspronkelijk was de lip van een orchidee opwaarts gericht en vormde zo een afdakje boven het gynostemium. Bij een aantal soorten, zoals de spookorchis (Epipogium aphyllum) en de vanilleorchis (Nigritella), is dit nog steeds het geval. Bij de meeste soorten echter draait de bloem zich bij het openen 180°, waardoor de lip neerwaarts wijst. Dit verschijnsel wordt resupinatie genoemd en zorgt ervoor dat de bloem zijn kenmerkende vorm krijgt.
- Taxonomie
De orchideeënfamilie is een monofyletische groep die door het APG II-systeem van 2003 tot de orde Asparagales wordt gerekend.
De indeling van deze familie is echter continu in beweging, zolang er studies lopen die nieuwe elementen voor classificatie aanbrengen.
In België en Nederland komen volgens de laatste nieuwe systematiek een 40-tal soorten orchideeën van 18 verschillende geslachten voor, alle in de onderfamilies Epidendroideae en Orchidoideae.
- Opmerkingen
- In dit artikel wordt de indeling gebruikt zoals vermeld in de 23e editie van de Heukels. Deze is gebaseerd op nieuwe inzichten gebaseerd op gegevens van DNA-sequenties. Een opvallend verschil met de 22e druk is vooral de samenvoeging van de Keverorchissen (Listera) met de Vogelnestjes (Neottia), van de Poppenorchis (Aceras) met de Orchissen (Orchis) en van de Groene nachtorchis (Coeloglossum) met de Handekenskruiden (Dactylorhiza).
- Generatieve voortplanting
Orchideeën hebben een ingewikkelde manier van voortplanting en de ontkieming van hun zaden vereist een actieve samenwerking met bepaalde soorten schimmels. Deze schimmels zijn niet te kweken en daarom wordt onder kunstmatige omstandigheden de zogenaamde steriele vermeerdering in vitro gebruikt. Het is het streven om ontkiemende zaden door middel van voedingsbodems stoffen toe te dienen, die zij in de natuur krijgen van symbiotische schimmels. Voedingsbodems bestaan uit anorganische en organische substanties, waarvan minerale elementen, suikers, hormonale stoffen en vitamines het belangrijkst zijn. Omdat de bodem stevig moet zijn, wordt er ook agar toegevoegd (uit zeewier verkregen gelatine).
- Organisaties
Er zijn diverse organisaties die zich richten op de promotie van orchideeën, waaronder de Royal Horticultural Society en de American Orchid Society.
- Externe links
