Leer jezelf ecologisch tuinieren/Rosa

Rozen zijn bloeiende planten die tot het geslacht Rosa uit de rozenfamilie behoren. Er komen ongeveer 300 soorten in het wild voor. Daarnaast bestaan er vele veredelde vormen (cultivars). De vrucht van de roos heet rozenbottel.

Vroeger werden uitsluitend wilde rozensoorten gekweekt, met name rosa gallica, die van nature zeer variabel van verschijning is. Hier kwam omstreeks 1800 verandering in met de invoering van de rosa chinensis, die een langere bloeitijd had dan de tot dan toe bekende soorten. Er werden nieuwe variëteiten gekweekt die deze gunstige eigenschap overnamen en zo ontstonden de eerste hybriden.

Wilde rozensoorten groeiden van nature uitsluitend op het noordelijk halfrond, voornamelijk in gematigde streken. Door deze oorspronkelijke rozen te veredelen zijn vele nieuwe varianten ontstaan die ook in warme gebieden goed kunnen gedijen. Tegenwoordig komen rozen over de gehele wereld voor.

Wilde rozensoorten groeien op ruig terrein en zijn goed bestand tegen barre weersomstandigheden. Deze sterke, taaie planten zijn daardoor populaire planten voor in (wilde) tuinen, windsingels en parken. Ook in Nederland komen diverse rozensoorten in het wild voor. Van deze wilde soorten zijn de hondsroos (Rosa canina) en duinroos (Rosa pimpinellifolia) de bekendste.

Soorten

• 
  Behaarde struweelroos (Rosa caesia)
• 
  Beklierde heggenroos (Rosa tomentella)
• 
  Bergroos (Rosa glauca)
• 
  Berijpte viltroos (Rosa sherardii)
• 
  Bosroos (Rosa arvensis)
• 
  Bottelroos (Rosa villosa)
• 
  Duinroos (Rosa pimpinellifolia)
• 
  Egelantier (Rosa rubiginosa)
• 
  Heggenroos (Rosa corymbifera)
• 
  Hondsroos (Rosa canina)
• 
  Kale struweelroos (Rosa dumalis)
• 
  Kaneelroos (Rosa majalis)
• 
  Kleinbloemige roos (Rosa micrantha)
• 
  Kraagroos (Rosa agrestis)
• 
  Rimpelroos (Rosa rugosa)
• 
  Ruwe viltroos (Rosa pseudoscabrius-cula)
• 
  Schijnegelantier (Rosa columnifera)
• 
  Schijnheggenroos (Rosa subcollina)
• 
  Schijnhondsroos (Rosa subcanina)
• 
  Schijnkraagroos (Rosa inodora)
• 
  Viltroos (Rosa tomentosa)
• 
  Wigbladige roos (Rosa elliptica)

Nog niet beschreven

• Rosa acicularis
• Rosa blanda
• Rosa carolina
• Rosa cinnamomea
• Rosa eglanteria
• Rosa gallica
• Rosa multiflora
• Rosa nitida
• Rosa palustris
• Rosa setigera
• Rosa virginiana
• Rosa wichuriana

Het blad van de roos bestaat uit een aantal kleinere blaadjes, die samen als een veer aan een centrale stengel zijn bevestigd. Op de takken en stengels zitten stekels (geen doornen). De bloemen groeien vaak in groepen of trossen of zijn soms alleenstaand. De bloemen bevatten veel meeldraden.

De rozenbottel is een vlezige vrucht die afhankelijk van de variëteit oranje, purper, rood of zwart van kleur kan zijn. De vorm varieert van rond, langwerpig tot flesvormig. Binnen in de bottel zitten diverse geelwitte, harde zaden.

Rozen zijn over het algemeen niet moeilijk te verzorgen, maar kunnen afhankelijk van het ras vatbaar zijn voor aantastingen. Belangrijk is dat het planten in het voor- of najaar gebeurt, tussen november en maart, maar niet tijdens vorst. De grond waarop rozen staan dient goed doorlatend te zijn om te voorkomen dat de planten in te veel water komen te staan. Met name in de winter leidt dit tot ongewenste resultaten.

Andere vereisten zijn een zeer lichte plek (7 uur zonlicht per dag) en genoeg beschutting tegen de wind. Meestal zijn wilde rozen iets minder veeleisend dan hun gecultiveerde tegenhangers. Een vruchtbare grond werkt positief, zo mogelijk lichte kleigrond. Rozen zijn erg gevoelig voor droge grond. Daarom moet er tijdens de groeiperiode bij droogte tijdig water gegeven worden.

Rozen kunnen worden gezaaid, gestekt en geoculeerd. Het zijn geschikte snijbloemen die over de hele wereld erg populair zijn.

Ziekten en beschadigingen

Sterroetdauw bij de doornloze Zéphirine Drouhin

Rozen kunnen o.a. aangetast worden door bladluizen, aaltjes, de rozenkever en de schimmels sterroetdauw (Diplocarpon rosae), echte meeldauw (Sphaerotheca pannosa var. pannosa) en valse meeldauw of zwart genoemd (Pseudoperonospora sparsa).

Sommige rozen hebben een aangename geur, bijvoorbeeld Rosa gallica, Rosa alba, Rosa damascena en Rosa centifolia. Deze soorten worden gebruikt in de parfumindustrie.

Rosa gallica is daarnaast van belang voor de farmaceutische industrie. De bloemblaadjes leveren diverse stoffen die voor medicinale doeleinden van belang zijn.

Van de vrucht van de roos, de rozenbottel, worden rozenbotteljam en -siroop bereid. De jam is rijk aan vitamine C. Voor de bereiding van rozenbotteljam worden vooral de vruchten van de hondsroos (Rosa canina) gebruikt.