Leer jezelf ecologisch tuinieren/Plantkunde/Opbouw van zaadplanten
|
| Meer plantkunde: |
|---|
| Anatomie |
| Cel |
| Parenchym |
| Collenchym |
| Sklerenchym |
| Meristeem |
| Zaad |
| Kiem |
| Wortel |
| Stengel |
| Tak |
| Knop |
| Blad |
| Bladmoes |
| Bladvorm |
| Groenblijvend |
| Bloeiwijze |
| Bloem |
| Vruchtbeginsel |
| Vrucht |
De zaadplanten zijn opgebouwd uit drie hoofdorganen: wortel, stengel en blad. Alle plantendelen die op het eerste gezicht niet tot een van deze drie gerekend kunnen worden, blijken bij nader inzien meestal toch uit een van deze drie afgeleid te kunnen worden. Deze delen worden daarom afgeleide organen genoemd.
Hoofdorganen zijn:
Afgeleide organen zijn:
- bloem(deel): veranderd blad
- stengelbol
- wortelknol
- doornen
- bladdoornen: rozen hebben stekels; deze zijn niet afleidbaar
- stengelrank
- bladrank
- wortelstok: ondergrondse stengel
Een zaadplant bestaat uit een wortel, stengel, blaadjes en cotylen. Cotylen zijn verdikte bladeren met reserve stoffen. De anatomie richt zich op de inwendige bouw en structuur van het organisme.
De plantaardige cel
bewerkenEen plantaardige cel bestaat van buiten naar binnen uit een dunne celwand, een celmembraan, een dun laagje cytoplasma, en een grote, centrale ruimte die gevuld is met water en opgeloste stoffen: de vacuole. In het cytoplasma kunnen zich diverse soorten korrels bevinden, zoals bladgroenkorrels.
De celwand bestaat uit verschillende lagen: van buiten de primaire celwand, van binnen de secundaire celwand. De cellen zijn aan elkaar geplakt met een laagje pectine, waaraan gerefereerd wordt als de middenlamel. Bij het koken van aardappelen lossen de middenlamellen op en raken de cellen los van elkaar.
De primaire weefsels
bewerkenDe primaire weefsels zijn Parenchym, Collenchym, en Sklerenchym.
Parenchym bestaat uit levende cellen met een overal even dunne celwand en vele intercellulaire ruimten. Het dient vaak als vulweefsel.
Collenchym bestaat ook uit levende cellen. De primaire celwanden hebben echter wandverdikkingen, waardoor de functie duidelijk wordt: steunweefsel.
Sklerenchymcellen vormen een dikke, verhoute, secundaire celwand en gaan dan dood. Sklerenchym dient ook als steunweefsel.
De primaire stengel
bewerken
Aan de toppen van de stengels en de wortels bevinden zich de groeipunten. De stengels en de wortels die uit deze groeipunten ontstaan, heten primair. Op dwarsdoorsnede onderscheiden wij aan de primaire stengel van buiten naar binnen drie gebieden: epidermis, schors en stele. In de stele liggen, omgeven door parenchym, de vaatbundels. Deze liggen bij tweezaadlobbigen in een ring. De vaatbundels zijn verdeeld in een buitenste deel, het floëem, met bastvaten, en een binnenste deel, het xyleem, met houtvaten. Bij eenzaadlobbigen liggen de vaatbundels verspreid.
Bastvaten vervoeren assimilatieproducten, met name suiker, en de houtvaten vervoeren water en opgeloste stoffen. Alles wat binnen de ring van de vaatbundels ligt, noemt men het merg van de stengel.
De primaire wortel
bewerken
De wortel bestaat van buiten naar binnen uit de volgende weefsels:
- de Rhizodermis
- de Exodermis
- de Schors
- de Endodermis
- het Pericambium, later pericykel
- de Centrale cilinder
Rhizodermis
bewerkenIs een laag van aaneengesloten cellen aan de buitenkant van de wortel, die naar binnen toe 1- of meerlagig exodermis vormt. De exodermis neemt bij het ouder worden van de wortel de taak van de dan afgestorven rhizodermis laag over.
Schors
bewerkenDe primaire schors wordt cortex genoemd en vult de zone tussen de rhizodermis en de centrale cilinder. De schors bij de secundaire wortel bestaat bij planten waar de wortel ook als opslagorgaan dient voor het grootste deel uit parenchymcellen gevuld met zetmeelkorrels.
Endodermis
bewerkenDe endodermis is de binnenste laag van de schors en dient als fysiologische barrière tussen de schors en de centrale cilinder. De dicht tegenelkaar liggende cellen bevatten een wasachtige stof (w:suberine), waardoor de laag cellen voor water ondoordringbare is. Hierdoor kan water slechts in één richting stromen namelijk naar het midden van de wortel waar de centrale cilinder ligt.
Centrale cilinder
bewerkenDe centrale cilinder bestaat uit houtvaten (xyleem) en zeefvaten (floëem) en zorgt voor het transport van water, voedingsstoffen en assimilaten. De hout- en zeefvaten worden omsloten door 1- of meerdere lagen cellen, dat pericambium en bij oudere wortels pericykel wordt genoemd. In deze laag worden de apicale meristemen voor de zijwortels gevormd.
Het blad
bewerken
Het blad bestaat uit een bladsteel en een bladschijf. De bladschijf bestaat uit bladmoes en nerven.
De secundaire stengel en wortel
bewerkenSecundaire diktegroei
bewerken
Als een primaire stengel of primaire wortel dikker moet worden, kan dit niet gebeuren door vergroting van de reeds aanwezige cellen, aangezien deze voor het grootste deel uitgedifferentieerd zijn. De enige mogelijkheid nu is de productie van nieuwe cellen.
Secundaire diktegroei is de uitbreiding van het aantal cellen in de breedte van een plant. Het cambium dat verantwoordelijk is voor de secundaire diktegroei ligt bij primaire dicotyle stengels in eerste instantie tussen primair hout en primaire bast, dus in de vaatbundels. Zodra de secundaire diktegroei begint, breidt het cambium zich tussen de vaatbundels uit. Uiteindelijk vormt het cambium een gesloten schede, de cambiumring. Het cambium gaat nu naar binnen toe secundair xyleem (houtcellen) en naar buiten toe secundair floëem (bastcellen) vormen.
Wortel
bewerken
Stengel
bewerken
Stikstofknolletjes
bewerkenVlinderbloemigen, zoals de tuinboon en sojaboon, leven in symbiose met de wortelknobbelbacterie. Deze bacterie (Rhizobium sp.) stimuleert de wortels tot het vormen van knolletjes, waarin de bacteriën zitten.
Externe link
bewerkenhttp://biologi.uio.no/plfys/haa/anatomi/mikro.htm : prachtige doorsneden verschillende organen