Duits/Grammatica/Werkwoorden/Klankwissel in de stam in de tegenwoordige tijd

<<Werkwoorden - Haben, sein en werden - Klankwissel tegenwoordige tijd - Regelmatig (zwak) tegenwoordige tijd - Voltooid deelwoord - Modale ww - Scheidbare ww - Lijdende vorm - Konjunktiv>>

We kunnen de werkwoorden met klankwissel (Umlaut) in de tegenwoordige tijd onderverdelen in drie categorieën:

Klankwissel a naar ä

Bij sterke werkwoorden met in de stam een "a" vindt een klankwissel plaats in de tweede en derde persoon enkelvoud van de tegenwoordige tijd; deze wordt dan een "ä". Als voorbeeld nemen we het werkwoord fahren (rijden).

fahren
ich	fahre
du	fährst
er/sie/es	fährt
wir	fahren
ihr	fahrt
sie	fahren
Sie	fahren

Je ziet dus dat deze klankwissel optreedt bij de du- en de er/sie/es-vorm. Bij sterke werkwoorden met een "au" in de stam doet deze klankwisseling zich eveneens voor. Als voorbeeld het werkwoord laufen: du läufst, er läuft.

Veelvoorkomende werkwoorden die met deze klankwisseling te maken krijgen zijn:

• backen (bakken)
• fahren (rijden)
• fallen (vallen)
• fangen (vangen)
• graben (graven)
• halten (houden)
• laden (laden)
• lassen (vertrekken)
• laufen (lopen)
• raten (raden)
• saufen (drinken, borrelen, zuipen)
• schlafen (slapen)
• schlagen (overtreffen)
• tragen (dragen)
• waschen (wassen)

Klankwissel e naar i(e)

Als voorbeelden nemen we de werkwoorden helfen (helpen) en sehen (zien).

	helfen	sehen
ich	helfe	sehe
du	hilfst	siehst
er/sie/es	hilft	sieht
wir	helfen	sehen
ihr	helft	seht
sie	helfen	sehen
Sie	helfen	sehen

Bij deze werkwoorden krijg je dus -ie- als er een lange "e" in de stam van het werkwoord zit, en -i- als het in de stam om een korte "e" gaat.

Op deze regel bestaan echter ook weer een paar uitzonderingen, bijvoorbeeld geben (geven):

geben
...
du	gibst
er/sie/es	gibt
...

Ook de werkwoorden nehmen en treten krijgen een korte "i" in de 2de en 3de persoon enkelvoud: er nimmt (geen h!); er tritt

Maar er zijn ook sterke werkwoorden zónder e/i(e)-Wechsel, zoals heben, gehen, stehen, genesen, bewegen en melken.

---

We kunnen dus algemeen stellen dat sterke werkwoorden die in hun stam een "a" of "e" bevatten, doorgaans een klankverandering ondergaan bij de tweede en derde persoon in het enkelvoud van de tegenwoordige tijd.

Klankwissel o naar ö

Ook bij sterke werkwoorden met in de stam een "o" treedt in de tegenwoordige tijd een klankverwisseling op, waardoor deze klinker een "ö" wordt. Hieronder zie je een voorbeeld, met het werkwoord stoßen (stoten, duwen).

stoßen
ich	stoße
du	stößt
er/sie/es	stößt
wir	stoßen
ihr	stoßt
sie	stoßen
Sie	stoßen

Je ziet dat de Umlaut ook hier dus weer optreedt bij de du- en de er/sie/es-vorm. Behalve bij stoßen komt deze specifieke klankwisseling overigens weinig voor.

<<Werkwoorden - Haben, sein en werden - Klankwissel tegenwoordige tijd - Regelmatig (zwak) tegenwoordige tijd - Voltooid deelwoord - Modale ww - Scheidbare ww - Lijdende vorm - Konjunktiv>>