Heraclitus over de natuur/De zuivere ziel
- Uit het gegeven dat de soldaten die sterven in de strijd grote diensten bewijzen, valt af te leiden dat ook hun zielen zeer rein zijn:
| (grc) « ψυχαὶ ἀρηίφατοι καθερώτεραι ἢ ἐνὶ νούσοις. »
|
(nl) « De zielen van op het slagveld gevallenen zijn zuiverder dan die van hen die sterven door ziekten. »
|
(Heraclitus, fragment DK 22 B 136.)
| |
Commentaar
bewerkenZuivere zielen en zuivere handelingen
bewerkenIn tegenstelling tot de mensen die sterven ten gevolge van ziekten, dragen de gesneuvelden door hun dood bij tot de opbouw en instandhouding van de staatsordening. De gesneuvelden hebben daarin zeker niets verkeerd gedaan en door hun goede en reine handelswijze zijn bijgevolg ook hun zielen meest zuiver, daar het handelen uitgaat van de levende en bewegende kracht die aangeduid wordt met het begrip van de ziel. Degenen die sterven door ziekten hebben in hun sterven daarentegen niet bijgedragen aan de instandhouding van de staatsordening en zijn dus nalatig geweest. Dit geldt als een onzuiverheid van het handelen en bijgevolg zijn ook hun zielen minder zuiver dan de gesneuvelden.
Doxografisch commentaar
bewerkenDe enige bron
bewerkenAlleen de Scholia ad Arriani Epicteti dissertationes, IV, 7, 27 (P. LXXI, Schenkl) schrijft het fragment aan Heraclitus toe, zodat er geen tweede bron is waaruit de authenticiteit ervan kan worden afgeleid: Ἡρακλείτου• “ψυχαὶ ἀρηίφατοι κ. τ. λ.” Van Heraclitus: “De zielen van op het slagveld gevallenen etc.”
Ziekte en onreinheid
bewerken- Bij JULIANUS, Oracula chalcidia, 159 (p. 108, ed. Marjercik, 1989) vinden wij de uitspraak in een andere vorm, want hier worden de begrippen “geweld” en “lichaam” ingevoerd: . . . βίῃ ὅτι σῶμα λιπόντων ἀνθρώπων ψυχαὶ κατάρατοι . . . “. . . met geweld, omdat de zielen van deze mensen die het lichaam hebben verlaten de zuiveren zijn.”
- Als deze uitspraak oorspronkelijk was verbonden aan het begrip van ziekte, wordt de suggestie gedaan dat de zielen die het lichaam verlaten door ziekten, in tegenstelling tot zielen die dit doen door geweld, alleen door hun ziekte onzuiver zijn. Immers ziekte kan opgevat zijn als onreinheid. De uitleg van de uitspraak bij de Scholia is wellicht meer Heraclitisch.