Geschiedenis van de filosofie/Islamitische filosofie

Arabische (Islamitische) filosofie is een filosofie waarvan de ontwikkeling en de modaliteiten wezenlijk verband houden met de religieuze en geestelijke realiteit van de islam. [1] Het vertegenwoordigt een stijl van filosofie die werkt binnen het kader van de islamitische cultuur. Dit impliceert niet dat het noodzakelijkerwijs draait om religieuze kwesties, of zelfs niet dat het uitsluitend wordt geproduceerd door moslims.[2]

Filosofie

Religieuze wortels bewerken

Theoretische vragen werden gesteld vanaf het begin van de islam, vragen die in zekere mate beantwoord konden worden door verwijzing naar islamitische teksten zoals de Koran, de praktijken van de gemeenschap en de traditionele uitspraken van de profeet Mohammed en zijn metgezel.[2] In feite startte rationele argumentatie over de islamitische doctrines met de Koran zelf, en zo werden ook uitingen van Mohammed en vooral de preken van Ali ibn Abu Talib bestudeerd. Dit ondanks het feit dat hun stijl en benadering verschillend waren van die van de islamitische theologen.[3]

Hoewel er niets concreet kan worden gezegd over het begin van de theologie onder moslims, is het wel zeker dat de discussie van enkele van de tegenwoordig voor moslims nog relevante problemen zoals de kwestie van de predestinatie, de vrije wil en de goddelijke rechtvaardigheid reeds in de tweede eeuw van de islam (de (8e eeuw) werden aangevat. Misschien was het eerste formele centrum van deze besprekingen de kring rond Hasan al-Basri (gestorven ca.728-29). [3] Verschillende andere theologische scholen zijn ontstaan in de periode van de 8e tot de 10e eeuw. De Mu'tazili- theologie ontstond in de 8e eeuw in Basra (Irak) door Wasil ibn Ata (gestorven in 748.) [4]

Overdracht van de Griekse filosofie bewerken

De vroege veroveringen van de moslims brachten hen in contact met de westelijke centra van beschaving die sterk beïnvloed waren door het christendom en de Griekse cultuur. Veel heersers wilden de Griekse kennis begrijpen en gebruiken, zowel de theoretische als de praktische vormen ervan. Een groots opgezet vertaalproject ging van start, met officiële steun voor de assimilatie van de Griekse cultuur. Dit had een sterke invloed op alle gebieden van de islamitische filosofie. Neoplatonisme werd de heersende denkrichting, en het curriculum van de Griekse filosofie werd nauwkeurig gevolgd. Op die manier zorgden de islamitische vertalers voor het bewaren van de teksten van de Griekse filosofen.

Perioden bewerken

Henry Corbin heeft de geschiedenis van de islamitische filosofie verdeeld in drie perioden. [5]

Vroege islamitische filosofie bewerken

De eerste periode van de islamitische filosofie valt samen met de islamitische Gouden Eeuw. Gedurende deze tijd is het zuivere filosofische denken identiek aan het aristotelisme, waarbij bronnen aan het Neoplatonisme worden ontleend. Het is echter ook beïnvloed door het islamitische denken en de islamitische cultuur. De 20e-eeuwse Duitse geleerde van Iraanse oorsprong Abdoldjavad Falaturi heeft in zijn onderzoek aangetoond hoe uiteenlopend hellenistische filosofie zich ontwikkelde binnen het kader van de islamitische cultuur. Aan de andere kant heeft Corbin laten zien hoe het mystieke aspect van de islam, in het bijzonder Shia ook de filosofie beïnvloedde. De periode van de vroege islamitische filosofie begint met Al-Kindi en eindigt met Averroes (gestorven in 1198).[5] Aan de andere kant vonden er ook cruciale theologische debatten plaats tussen islamitische theologen. Deze discussie droeg ook bij tot de opkomst van rationele discussies over religie, in het bijzonder over de de islam.

Avicenna is een van de meest prominente figuren uit deze periode. Hij is een denker die probeerde de koers van de islamitische filosofie in nieuwe richtingen te kanaliseren. Avicenna's metafysisch systeem steunt weliswaar op de conceptuele bouwstenen uit vooral het aristotelisme en het neoplatonisme, maar de uiteindelijke structuur is anders dan de som der delen.[6] In de Islamitische Gouden Eeuw werd de leer van Avicenna als gevolg van diens geslaagde verzoening tussen aristotelisme en neoplatonisme samen met de islamitische theologie uiteindelijk de grootste school van de vroege 12e-eeuwse islamitische filosofie. Avicenna was uitgegroeid tot een centrale autoriteit van de filosofie van die tijd.[7] Hoewel deze school sterk werd bekritiseerd door islamitische theologen zoals Al-Ghazali, filosofen als Averroës, en soefi's, verspreidden Avicenna's geschriften zich als vuur en zij bleven tot op heden de basis van het filosofisch onderwijs vormen in de islamitische wereld. Vooral in de oostelijke islamitische landen bewoog de filosofie na Averroes zich in de richtingen door Avicenna aangegeven d.w..z. naar het onderzoek van zowel theoretische als praktische wetenschappen. [6]

Mystieke filosofie bewerken

Na de dood van Averroës raakte de Islamitische filosofie in de peripatetische stijl uit de mode in het Arabische deel van de islamitische wereld. Dit bleef zo tot in de negentiende eeuw. Mystieke filosofie daarentegen bleef bloeien, hoewel er geen denkers de creativiteit van Ibn Arabi en Ibn Sab'in evenaarden. In het Perzisch sprekende deel bleef de islamitische filosofie een curriculum gericht op verlichting volgen, dat werd geïntroduceerd door Soehrawardi.[2][5]

Transcendente theosofie bewerken

De derde periode, volgens Corbin, begint in de zestiende eeuw na het ontstaan van de Safawiden-dynastie in Perzië.[5] De meest prominente figuur van deze periode is Mulla Sadra die transcendente theosofie invoerde als een kritische filosofie die de Peripatetische, verlichtings-[8] en gnostische filosofie samenbracht, samen met de theologie van Ash'ari. De bron daarvan lag in de islamitische openbaring en de mystieke ervaring van de werkelijkheid in het bestaan.[9] [10] Deze filosofie wordt de dominante vorm van filosofie in Iran vanaf de 19de eeuw. Shah Wali Allah breidde de Soehrawardi school van denken uit over het Indiase subcontinent.[2]

Moderne tijd bewerken

Nieuwe trends verschenen tijdens de 19e en 20e eeuw als gevolg van de uitdaging die de westerse filosofie en moderniteit stelde aan de traditionele islamitische filosofie. Aan de ene kant waren een aantal geleerden zoals Al-Afghani en Mohammed Abduh op zoek naar rationele principes die zouden leiden naar een vorm van denken die zowel duidelijk islamitisch was als passend was voor het leven in de moderne verwetenschappelijkte samenlevingen. Dit debat duurt voort tot op heden. Mohammed Iqbal is een van de vooraanstaande figuren van deze groep die een nogal eclectische mengeling van Islamitische en Europese filosofie voorstaat. Aan de andere kant keren een aantal denkers zich af van het fenomeen van de moderniteit door de ontwikkeling van een islamitisch fundamentalisme. Dit wakkerde de eerdere vijandigheid aan tegenover filosofie door te pleiten voor een terugkeer naar de oorspronkelijke beginselen van de islam en het afwijzen van de moderniteit van westerse imperialistische indringers.[2] In Iran is de invloed van de mystieke filosofen opvallend. Vooral Mulla Sadra is gevierd en filosofen die loyaler zijn aan de traditionele islamitische filosofie hebben geprobeerd om deze school in leven te houden en als instrument te gebruiken in de omgang met het modernisme. Allameh Tabatabaei is de meest prominente figuur van deze groep. [11] Tegenwoordig probeert Seyyed Hossein Nasr de traditionele islamitische filosofie in te voeren en hij behandelt ook het islamitische antwoord op de uitdagingen van de moderne wereld. [12] Ten slotte zijn er vele denkers die zich hebben aangepast en niet-islamitische filosofische ideeën als onderdeel van het normale filosofische proces aanwenden, zoals het onderzoek van het existentialisme en het hegelianisme. Moderne islamitische filosofie levert dus een zeer divers beeld op en toont een breed scala van technieken en benaderingen van filosofie.[13]

noten bewerken

  1. Corbin (1.993) p.xiv
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 LEAMAN, OLIVER (1998).Islamitische filosofie.In Craig E. (Ed.), Routledge Encyclopedia of Philosophy. London: Routledge. Ontvangen van de 30e december 2007
  3. 3,0 3,1 An Introduction to-Kalam 'Ilm al door Morteza Motahhari
  4. Martin et al.., 1997
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 Corbin (1993), pp. XVI en XVII
  6. 6,0 6,1 Encyclopedia Iranica
  7. Nuhayyan AG Fancy (2006), p. 80-81, "Pulmonale Transit en de lichamelijke opstanding: De interactie van geneeskunde, filosofie en religie in het werk van Ibn al-Nafis (overleden 1288)", elektronische proefschriften van de Universiteit van Notre Dame. [1]
  8. 'Verlichting' is in verschillende godsdiensten de opperste geestelijke staat die men kan bereiken.
  9. Mulla Sadra (Sadr al-Din Muhammad al-Shirazi) (1571/2-1640)
  10. Leaman (2007), pp.146 en 147
  11. Zie ook:
    • Leaman (2000), p.410
    • Nasr (1996), pp.324 en 325
  12. Fakhri (2004), p.322
  13. Leaman (2000), p.410
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.