Italiaans/Inhoudsopgave
De taal
bewerken
Het Italiaans is een Romaanse taal die verwant is aan het Frans, Portugees, Roemeens en Spaans. Kunsttalen, zoals Interlingua en Esperanto zijn veelal (deels) van het Italiaans afgeleid. Italiaans is de directe opvolger van het Latijn. Het Italiaans wordt als officiële taal gesproken in Italië, Zwitserland, San Marino en Vaticaanstad. Vanwege het koloniale verleden werd er Italiaans gesproken in onder meer Eritrea, Ethiopië en Libië. Er zijn grote Italiaanse minderheden in Argentinië, Australië, Frankrijk, Kroatië, Slovenië, Somalië, Tunesië en de Verenigde Staten, samen in totaal zo'n 62 miljoen Italiaanssprekenden. (Vergelijk met 42,8 miljoen eerste- en tweedetaalsprekers Nederlands en het verwante Afrikaans.)
In de praktijk spreken vele Italianen van huis uit een plaatselijk dialect, hun streektaal - het Italiaans leren ze op school. Dit officiële Italiaans is het dialect van Florence, dat vanwege het prestige van Florentijnse schrijvers als Dante Alighieri en Boccaccio tot nationale taal werd verheven. (Lees van Dante het begin van zijn Divina Commedia hier.) Voorbeelden van de vele dialecten zijn het Romanesco (Romeins, de taal van Rome en omgeving), het Siculu (Siciliaans) en het Lumbaart (Lombardisch). Het Sardijns wordt sinds kort als zelfstandige Romaanse taal beschouwd.
Als boutade over het aantal Italiaans sprekende mensen zegt men wel eens dat er "twee Italiës" zijn: alle Italianen die in Italië wonen en op school Italiaans geleerd hebben, maar ook de velen buiten Italië die de taal beheersen. Vooral de afstammelingen van de emigranten die het vroeger arme vaderland verlieten om in andere landen een toekomst op te bouwen. Zij kunnen de taal soms alleen nog spreken, maar niet meer correct schrijven. Bij elkaar kom je dus aan twee Italiës: "tutti gli italiani" (uitspraak toeti lji italiani, alle Italianen) in het moederland en een grote groep Italia-liefhebbers in de rest van de wereld.
Het Nederlands kent meer klanken dan het Italiaans, bijvoorbeeld onze "eu" (de Italiaanse uitspraak van de letters eu is è-oew zoals in euro, "è(oe)wro"). Italianen spreken alle letters van een woord uit. Maar het is voor Nederlanders wel weer makkelijker om het Italiaans uit te spreken, dan voor Italianen het Nederlands.
Het land
bewerken- Zie Italië en Geschiedenis van Italië.
Italia is een land dat al eeuwen befaamd is onder vakantiegangers. Het lekkere weer, de prachtige cultuurschatten en het gastvrije volk trekken al eeuwen miljoenen mensen. Italië heeft een verleden gekenmerkt door vele pieken en dalen. Neem bijvoorbeeld de Renaissance en de Tweede Wereldoorlog. In de Renaissance was Italië het rijkste land ter wereld (bron?) maar in de Tweede Wereldoorlog was het een bondgenoot van de nazi's.
Pseudo-Italiaans
bewerkenIn het Nederlands kennen we pseudo-Italiaanse woorden,[1] woorden die Italiaans lijken, maar niet correct Italiaans zijn en die we dus moeten vermijden als we Italiaans spreken en schrijven. Bijvoorbeeld
| Pseudo-Italiaans | Nederlandse betekenis | Italiaanse betekenis |
| alpino | pet | alpenjager (militair) |
| cello | violoncello | - |
| grosso modo (twijfelgeval) | grofweg | grosso modo of grossomodo: grofweg (komt uit het laat-middeleeuws Latijn van Frankrijk). Grosso modo op Italiaanse wiki, maar anders dan in het Nederlands in het Italiaans zeldzaam en ongebruikelijk, alternatieven in generale / generalmente (in het algemeen), approssimativamente / circa (ongeveer), in linea di principio (in principe), essenzialmente (hoofdzakelijk).[2] Grosso modo kan blijkbaar beter in het Spaans [3] of Middeleeuws Latijn.[4][5][6] |
| pico bello | (grappig) piekfijn | mooie bergpiek |
| prima | goed, in orde | (bijwoord) eerder, vroeger |
| Wel (toevallig?) goed is prima in de zin van eerste (bijvoeglijk naamwoord) met een vrouwelijk zelfstandig naamwoord: van prima kwaliteit | di prima qualità, prima is hier de vrouwelijke vorm van het bijvoeglijk naamwoord primo = eerste, beste | |
| sopranino | (zelfstandig naamwoord) hogere variant van muziekinstrumenten | wel bijvoeglijk gebruikt in bijvoorbeeld Sassofono sopranino op Italiaanse wiki, Violino sopranino op Italiaanse wiki |
| tuttifrutti | gerecht van zuidvruchten | Wel tutti i frutti (alle vruchten), maar Tutti Frutti is voor Italianen een rocknummer van Little Richard! |
Nederlandse en Italiaanse namen
bewerkenSommige voornamen komen zowel in Nederland als in Italië voor, maar worden voor het andere geslacht gebruikt.
| Voornaam | Nederlands gebruik | maar Italiaans gebruik |
| Andrea | vrouw, vrouwelijke vorm van Andreas, André | man, voorbeeld Andrea Bocelli, tenor. In het Italiaans bestaat Andreas niet. Zie op de Italiaanse wikipedia Andrea, met zeldzame vrouwelijke vormen onder meer Andreina / Andreana. |
| Simone | vrouw, vrouwelijke vorm van Simon | man, voorbeeld Simone Stevino op Italiaanse wikipedia (Simon Stevin), in het Italiaans is de vrouwelijke vorm Simona. In het Italiaans bestaat Simon niet, en bovendien moeten woorden, ook namen (Stevino) liefst op een klinker eindigen, dus logisch: Simone voor een kerel. Vergelijk op de Italiaanse wikipedia Simone. |
Verder verrassen Italianen ons vaak met eigen versies van bekende namen: zo noemen ze Anne Frank: Anna Frank en Donald Duck: Paperino, Laurel en Hardy (De Dikke en de Dunne): Stanlio e Ollio enzovoorts. Dit past in hun streven om buitenlandse teksten zoveel mogelijk te vertalen voor binnenlands gebruik. Denk aan de oorspronkelijk Engelstalige universitaire leerboeken die in goedkope Italiaanse vertalingen in universiteitssteden te koop zijn, en de standaard doppiaggio (nasynchronisatie) van buitenlandse films in bioscopen en op TV in Italië, altijd met gesproken tekst door Italiaanse stemmen en natuurlijk andere Italiaanse titel, zodat Italianen eigenlijk nooit een originele buitenlandse film te horen krijgen. (Soms zeggen ze dat deze Italiaanse versie zelfs beter is dan het origineel! Voorbeeld: Woody Allen.)
De uitspraak van Nederlandse achternamen in het Italiaans kan eveneens verrassen, maar is logisch in hun klanksysteem, bijvoorbeeld de Nederlandse achternamen de Ruiter wordt dee Roe-ieter, Huygens Hoe-ie-djens (of Hoi-dzjens, naar de Engelse uitspraak) omdat in het Italiaans onze ui-tweeklank niet in woorden voorkomt en dus ui als u-i (oe-ie) geïnterpreteerd wordt, vergelijk maestro met a-e gescheiden, dus uitspraak ma-estro (we menen dan maistro te horen, maar dat is onjuist).
Literatuur
bewerkenVele uitgaven, onder meer
Woordenboeken
bewerken
- Lindt, H.J.: Kramer's woordenboeken Italiaans/Nederlands Nederlands-Italiaans, Amsterdam 1987 en later
- Schram-Pighi, L. e.a., Prisma Woordenboek Italiaans Nederlands, 10° druk, Het Spectrum, Utrecht, 2001
- Lo Cascio, V.: Van Dale Handwoordenboek Italiaans-Nederlands en Nederlands-Italiaans, Zanichelli Dizionario Italiano-Neerlandese en Neerlandese-Italiano, Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, Zanichelli, Bologna (twee dikke delen, ongeveer 2x 1000 bladzijden, uitvoerigste woordenboek voor professioneel gebruik)
Voor gevorderden kunnen Italiaans-Italiaanse (school)woordenboeken interessant zijn, bijvoorbeeld
- Dizionario Garzanti della lingua italiana, Aldo Garzanti Editore, allerlei uitgaven
- Mari, Roberto: Il mio primo dizionario. Dizionario di base della lingua italiana, Giunti Gruppo Editoriale, Firenze 1998 en later
Thematisch geordende woordenboeken (Italiaans ↔ Engels of Duits) aan de hand van afbeeldingen zijn
- The Oxford-Duden Pictorial Italian and English dictionary, Clarendon Press Oxford, 1995 en later
- Dizionario illustrato tedesco e italiano / Bildwörterbuch Deutsch und Italienisch, Duden-Zanichelli ISBN: 88-08-09370-0
Grammatica's, leerboeken
bewerken- Heijmans-Tromp, I.: Italiaanse grammatica, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1964/1973/1985 (wat ouder boek voor universitair gebruik)
- Möller, K.A., Italiaans voor dummies
- Italiaans voor dummies op reis
Zie ook
bewerkenExterne links
bewerkenTaalcursus
bewerken- Vereniging Dante Alighieri, taal- en cultuurcursussen in een aantal Nederlandse steden
- Springest: Italiaanse cursussen vergelijken
- Leren.nl: cursus, woordenboeken
- Belpaese.nl
- Google books Italiaans voor dummies, eerste 62 bladzijden
Italiaanse radio on-line
bewerkenNoten
bewerken- ↑ Nicoline van der Sijs: Chronologisch woordenboek, p. 310 op dbnl.org
- ↑ linguee.nl grosso modo NL-IT. Geraadpleegd op 4 november 2019.
- ↑ www.wordreference.com. Geraadpleegd op 28 maart 2021.
- ↑ Wiktionary grosso modo
- ↑ French Expression of the Day: grosso modo www.thelocal.fr
- ↑ dictionary.reverso.net. Selon Littré, sa première apparition se situerait au XIVe siècle, chez Henri de Mondeville (1260-1320). Mais d'autres sources ne la situent qu'au XVIe siècle, en 1566 dans "Traité préparatif à l'Apologie pour Hérodote" d'Henri Estienne (1528-1598).